Điều dạy đầu tiên của Bác là “đối với tự mình”, Bác muốn nhấn mạnh trách nhiệm chủ quan, tự phấn đấu, rèn luyện của mỗi cán bộ, chiến sĩ. Nếu mỗi người tự học tập, rèn luyện tốt thì toàn lực lượng sẽ trong sạch, vững mạnh, hoàn thành tốt nhiệm vụ. Điều này thể hiện quan điểm lớn của Bác về nội dung và vị trí quan trọng của vấn đề rèn luyện đạo đức. Bác nói:

“Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông
Đất có bốn phương: Đông, Tây, Nam, Bắc 
Người có bốn đức: Cần, Kiệm, Liêm, Chính 
Thiếu một mùa thì không thành trời
Thiếu một phương thì không thành đất 
Thiếu một đức thì không thành người” 
(Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.6, tr.117)

Theo tư tưởng của Bác Hồ thì nội dung của đạo đức cách mạng là “cần. kiệm, liêm, chính”, đó là những đức tính cần phải có của người cán bộ cách mạng. Bác viết “Việc nước lấy Đoàn thể làm cốt cán. Việc Đoàn thể lấy cán bộ làm cốt cán. Cán bộ lấy đạo đức làm cốt cán” (Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.6, tr.117), “Cũng như sông có nguồn thì mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân. Vì muốn giải phóng cho dân tộc, giải phóng cho loài người là một công việc to tát, mà tự mình không có đạo đức, không có căn bản, tự mình đã hủ hóa, xấu xa thì còn làm nổi việc gì” (Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.292, 265).

“Cần” là “siêng năng, chăm chỉ, dẻo dai” (Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.333), chịu khó, nhẫn nại, say sưa, miệt mài để làm tốt bất cứ công việc gì được giao, dù là lao động chân tay hay lao động trí óc, dù ở lực lượng nào trong Công an nhân dân. Nói cách khác, cần là làm việc có tinh thần trách nhiệm cao, không tính toán riêng tư, với tính chủ động, không để lãnh đạo phải đôn đốc, nhắc nhở; chịu khó học tập, suy nghĩ, tìm tòi, cải tiến, tìm mọi cách khắc phục khó khăn để hoàn thành công việc nhanh nhất với chất lượng và hiệu quả cao nhất. Phải đấu tranh khắc phục các hiện tượng lơ là, lười biếng; chấp hành không đúng giờ lao động hoặc chấp hành “trá hình”; làm việc tắc trách, qua loa, đại khái rồi đẩy lên cấp trên; chậm trễ để cấp trên phải đôn đốc, nhắc nhở nhiều lần; làm theo “đường mòn”, thiếu chủ động, thiếu suy nghĩ, động não; không học tập, rút kinh nghiệm những việc đã làm... nên chất lượng và hiệu quả thấp, thậm chí làm việc theo kiểu “chân trong, chân ngoài”, lựa chọn công việc có “mầu”.

“Kiệm” là “tiết kiệm, không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi” (Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.6, tr.122). Bác còn chỉ rõ nguồn gốc sinh ra tham ô, lãng phí là bệnh quan liêu. Vì vậy, để thực hành tiết kiệm, phải chống quan liêu, lãng phí. Trước hếtm nói về tiết kiệm thì giờ, phải khắc phục hiện tượng: đi muộn, về sớm, “ngồi chơi, xơi nước” trong giờ làm việc; không có chương trình, kế hoạch cụ thể nên kéo dài thời gian hoàn thành công việc; thiếu nghiên cứu khảo sát thực tiễn nên công việc không đảm bảo yêu cầu chất lượng, phải làm đi làm lại, gây lãng phí nhiều mặt; hội họp quá nhiều nội dung không thiết thực, thời gian không phù hợp, đi họp không đúng giờ để nhiều người phải chờ đợi, phát biểu lê thê kéo dài do không chuẩn bị kỹ; lập ra nhiều tổ chức cồng kềnh, tầng nấc trung gian, văn bản, giấy tờ không cần thiết... gây lãng phí nhiều mặt và phiền hà cho cán bộ và Nhân dân. Về tiết kiệm của cải của Nhân dân cũng có nội dung rất rộng, một số vấn đề nổi lên hiện nay cần phải chống lãng phí như: Xây dựng trụ sở cơ quan, hội trường, mua sắm đồ dùng, phương tiện làm việc còn phô trương, hình thức, thiếu thiết thực và hiệu quả; sử dụng những trang thiết bị ngoại đắt tiền, không tính toán chặt chẽ; thiếu trách nhiệm và tùy tiện trong quản lý, phân phối, sử dụng tài chính, tài sản phương tiện, thậm chí “móc ngoặc” để mưu lợi cá nhân; làm bừa, làm ẩu, móc ngoặc để lấy cắp tiền vốn, vật tư của Nhà nước; sử dụng điện nước tại cơ quan, doanh trại bừa bãi; dùng xe, điện cho cá nhân một cách quá mức; sử dụng điện thoại đi liên tỉnh vào việc riêng không đúng quy định; tổ chức hội nghị, hội thảo, tập huấn không tính toán hợp lý số đại biểu, khách mời, nội dung không thiết thực, liên hoan ăn uống quá mức cần thiết; đi cơ sở công tác quá đông người không liên quan thiết thực đến công việc, sử dụng công quỹ để ăn nhậu xa hoa, lãng phí...

Về tiết kiệm của cải của mình là tiết kiệm trong tiêu dùng cá nhân và gia đình. Nó đòi hỏi mỗi chúng ta phải từ thu nhập chính đáng của mình để chi tiêu cho ăn, mặc, ở, giao tiếp một cách phù hợp vừa bảo đảm yêu cầu cuộc sống hằng ngày, vừa có dành dụm dự phòng cho các nhu cầu khác, không keo kiệt nhưng cũng không đua đòi tiêu dùng xa hoa, phung phí.

“Liêm” là “trong sạch, không tham lam” (Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.126). Với tinh thần ấy, chúng ta hiểu liêm là trong sạch, không vẩn đục về tư tưởng và hành động; sống bằng thu nhập chính đáng trên cơ sở lao động của chính mình; không để đồng tiền và dục vọng chi phối, làm hại đến lợi ích của Nhân dân, của Nhà nước. Để thực hành Liêm, chúng ta phải kiên quyết đấu tranh chống tư tưởng thực dụng, chạy theo đồng tiền bằng mọi giá, bất chấp luật pháp và đạo đức, lương tâm để tham ô của Nhà nước, của tập thể, ăn cắp của Nhân dân. Những hành vi tham ô, ăn hối lộ, móc ngoặc, dự trù, kê khai thanh toán thiếu trung thực để “bòn rút” công quỹ cho cá nhân và tập thể v.v... đều là những hành vi trái với đức tính liêm khiết.

“Chính” là “việc phải thì dù nhỏ cũng làm, việc trái thì dù nhỏ cũng tránh”. Việc phải ở đây là những việc đúng, phù hợp chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật Nhà nước, lợi ích của quần chúng, đạo đức xã hội. Việc trái chính là những hành vi ngược lại với đạo lý, pháp luật. “Chính” nghĩa là không tà, nghĩa là thẳng thắn, đúng đắn. Ở đây, “Chính” đòi hỏi mỗi cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, ủng hộ cái đúng, cái thiện, biết tôn trọng lẽ phải, làm theo lẽ phải, bảo vệ và đấu tranh theo lẽ phải. Mặt khác, trước những “việc trái”, điều ác dù có lợi cho cá nhân và gia đình mình cũng không đồng tình, không làm và kiên quyết đấu tranh. Để thực hành “Chính” chúng ta phải đấu tranh chống những biểu hiện bàng quan, trách nhiệm, né tránh, đùn đẩy cho người khác, đơn vị khác khi lợi ích của Nhân dân bị xâm phạm, khi kẻ địch có hành vi phá hoại; phải ủng hộ cái đúng, đấu tranh phê phán cái sai trong quan hệ xã hội và gia đình; hoan nghênh, cổ vũ những nhân tố mới, những điển hình tiên tiến, dám phê phán đấu tranh với những hiện tượng tiêu cực, lạc hậu.

“Cần, kiệm, liêm, chính” có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. “Cần” mà không “kiệm” thì sản xuất không phát triển, thành quả lao động sẽ bị hao phí, mất mát. Kiệm hỗ trợ làm tăng thêm hiệu quả cho cần. “Cần, kiệm” là cơ sở để thực hiện “liêm, chính”. Bác viết “Cần, Kiệm, Liêm là gốc rễ của Chính. Nhưng một cây cần có gốc rễ, lại cần có ngành, lá, hoa, quả mới là hoàn toàn. Một người phải Cần, Kiệm, Liêm, nhưng còn phải Chính mới là hoàn toàn” (Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.6, tr.129)./.

Nhật Dao