Tờ trình do Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao (VKSND) tối cao Nguyễn Huy Tiến nêu rõ, dự thảo Luật dự kiến sửa đổi, bổ sung 105 điều luật liên quan đến sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy các cơ quan tiến hành tố tụng theo hướng không tổ chức cơ quan cấp huyện, liên quan đến sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra và các cơ quan có liên quan khác.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tham dự phiên họp.

Cụ thể, sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến tinh gọn, sắp xếp lại bộ máy Cơ quan điều tra từ mô hình 3 cấp (cấp bộ, cấp tỉnh và cấp huyện) chuyển thành 2 cấp (cấp bộ và cấp tỉnh) tại các điều: 4, 150, 163, 225, 487. Sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến tinh gọn, sắp xếp lại bộ máy VKSND từ mô hình 4 cấp (cấp tối cao, cấp cao, cấp tỉnh, cấp huyện) thành 3 cấp (tối cao, cấp tỉnh và khu vực). Sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến tinh gọn, sắp xếp lại bộ máy Tòa án nhân dân (TAND) từ mô hình 4 cấp (cấp tối cao, cấp cao, cấp tỉnh, cấp huyện) thành 3 cấp (tối cao, cấp tỉnh và khu vực).

Bổ sung quy định về điều tra, truy tố vắng mặt tại khoản 2 Điều 233, khoản 2 Điều 243 Bộ luật Tố tụng hình sự theo hướng, cơ quan điều tra có thể kết luận điều tra đề nghị truy tố bị can/Viện kiểm sát có thể quyết định truy tố bị can khi đã có đủ căn cứ và bảo đảm quyền bào chữa cho bị can theo quy định của Bộ luật này trong các trường hợp bị can bỏ trốn và việc truy nã không có kết quả; bị can đang ở nước ngoài mà không thể triệu tập để phục vụ các hoạt động điều tra hoặc phục vụ các hoạt động nhằm quyết định việc truy tố. Đồng thời, giao Viện trưởng VKSND tối cao, Bộ trưởng Bộ Công an chủ trì, phối hợp với Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Chánh án TAND tối cao quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành các quy định này.

Viện trưởng VKSND tối cao Nguyễn Huy Tiến trình bày tờ trình tại phiên họp.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật dự kiến sửa đổi, bổ sung Điều 367 để thể chế hóa kết luận của Bộ Chính trị liên quan đến trình tự, thủ tục thi hành án tử hình. Cụ thể là, sửa đổi Điều 367 Bộ luật Tố tụng hình sự về thủ tục xem xét bản án tử hình trước khi thi hành theo hướng bổ sung thời hạn xem xét quyết định ân giảm đối với người bị kết án tử hình, bổ sung trình tự, thủ tục sau khi có hoặc không có quyết định ân giảm của Chủ tịch nước. Bổ sung một khoản để quy định về trình tự, thủ tục Tòa án quyết định việc hoãn thi hành án trong thời hạn 2 năm khi có căn cứ theo quy định của pháp luật hình sự. Bổ sung một khoản để giao Chánh án TAND tối cao chủ trì, phối hợp với Viện trưởng VKSND tối cao quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Điều này.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho rằng, dự thảo Luật cần tiếp tục rà soát, cập nhật các nội dung sửa đổi, bổ sung trong các dự án luật liên quan (các luật tổ chức và các luật tố tụng) được trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9, nhằm bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Các đại biểu dự phiên họp.

Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp nhận thấy, thực tiễn thời gian qua xảy ra nhiều vụ án đặc biệt nghiêm trọng, gây thiệt hại rất lớn cho tài sản của Nhà nước, cơ quan, tổ chức, cá nhân. Mặc dù cơ quan tiến hành tố tụng có đủ chứng cứ chứng minh hành vi phạm tội, song Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành mới chỉ cho phép xét xử vắng mặt, chưa cho phép kết luận điều tra đề nghị truy tố hoặc quyết định truy tố bị can trong trường hợp bị can bỏ trốn mà việc truy nã không có kết quả hoặc bị can đang ở nước ngoài mà không thể triệu tập về nước để phục vụ hoạt tố tụng dẫn đến phải tạm đình chỉ vụ án, ảnh hưởng đến việc xử lý vụ án cũng như thu hồi tài sản. Do đó, dự thảo Luật bổ sung quy định Cơ quan điều tra kết luận điều tra đề nghị truy tố/ Viện kiểm sát quyết định việc truy tố bị can trong 2 trường hợp nêu trên là phù hợp.

Thảo luận, cho ý kiến vào nội dung dự thảo Luật, Trung tướng Nguyễn Văn Long, Thứ trưởng Bộ Công an đề xuất một số nội dung về việc bổ sung thẩm quyền của điều tra viên của cơ quan điều tra bố trí là Trưởng Công an xã, Phó trưởng Công an xã. Trong đó, theo mô hình tổ chức mới, để Công an cấp xã có thể giải quyết được các vụ việc tại địa bàn cơ sở, với mục tiêu gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân tốt hơn, liên thông giữa công tác phòng ngừa và đấu tranh phòng chống tội phạm, Thứ trưởng Nguyễn Văn Long đề nghị sửa đổi, bổ sung quy định tại Điều 37 về nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Điều tra viên của Bộ luật Tố tụng hình sự.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Long tham gia thảo luận, cho ý kiến vào dự thảo Luật.

Cụ thể, đối với các vụ việc, vụ án ít nghiêm trọng, nghiêm trọng xảy ra trên địa bàn cấp xã, điều tra viên trung cấp, điều tra viên cao cấp thuộc Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp tỉnh được bố trí làm Trưởng Công an xã, Phó trưởng Công an xã phụ trách công tác phòng, chống tội phạm có một số quyền hạn như: trực tiếp tổ chức và chỉ đạo xử lý, giải quyết nguồn tin về tội phạm; khởi tố điều tra, quyết định phân công, thay đổi điều tra viên, cán bộ điều tra được bố trí tại Công an xã; kiểm tra các hoạt động thụ lý, giải quyết nguồn tin về tội phạm, khởi tố điều tra vụ án hình sự của điều tra viên, cán bộ điều tra được bố trí tại Công an xã; quyết định thay đổi hoặc hủy bỏ quyết định không có căn cứ hoặc trái pháp luật của điều tra viên được bố trí tại Công an xã…

Thứ trưởng Nguyễn Văn Long cho biết thêm, đối với cấp xã theo mô hình tổ chức mới, Bộ Công an có thể bố trí từ 30 đến 60 cán bộ Công an xã tùy đặc điểm của từng địa bàn. Như TP Hà Nội, một địa bàn cấp xã có thể được bố trí từ 50-60 cán bộ Công an cấp xã. Thực tế, Công an xã là một cấp Công an có hoạt động phòng ngừa, để hoàn thiện cần phải phân công một số nhiệm vụ cho điều tra viên của Cơ quan điều tra Công an cấp tỉnh được bố trí làm Trưởng Công an xã... như hiện nay. Thứ trưởng Nguyễn Văn Long khẳng định, nếu nhận được sự đồng thuận, Bộ Công an sẵn sàng phối hợp với Cơ quan soạn thảo và các Ủy ban của Quốc hội nghiên cứu, bổ sung nội dung cho phù hợp, nhằm đáp ứng yêu cầu công tác phòng chống tội phạm hiện nay.